Page 18 - E-Dergi-Sayı 3
P. 18
Samsun E-Dergi İbrahim Kalın Röportaj Avrupa-merkezci tarih tasavvuru hakkında ne yaratıcı düşüncenin İslam dünyasında İbn Rüşd ile
birlikte sona erdiği tezidir.
düşünüyorsunuz?
İbn Rüşd 1198 yılında vefat etti. Yani 12.yy’dan
Avrupa-merkezci tarih tasavvuru Avrupalı olmayan
sonra İslam dünyasında yaratıcı, felsefi, bilimsel
bütün milletleri, kültürleri, gelenekleri oraya
yamanmış birer küçük dipnota indirgiyor. Bu
düşünce ortadan kalktı diye bir tez ortaya atıldı
ve oryantalistler 1850-60’lı yıllardan itibaren bu
manada dünya tarihi perspektifiyle bağdaşmayan,
tezi sürekli işlediler. Yüzlerce, binlerce, on binlerce
küresel tarih araştırmalarına ters düşen son
kitapta ve makalede, derslerde, seminerlerde,
derece dar bir bakış açısı. Zira Avrupa-merkezciliğin
içerisinde de belli bir perspektifi yansıtıyor.
konferanslarda bu konu işlendi. Paradoksal
Aydınlanma sonrası ortaya çıkan seküler
modernleşmeci perspektifi temsil ediyor. Yani
araştırmacı da oldu. Hiç sorgulamadan aynen kabul
ettiler. Bunun doğru olmadığı çok açık seçik ortada.
Avrupa’nın bütününü de temsil etmiyor. Çünkü
Zira İslam düşüncesinin pek çok büyük ismi farklı
Avrupa-merkezci tarih tasavvurundan şikâyetçi şekilde bunu benimseyen İslam dünyasında birçok
olan pek çok Avrupalı tarihçi de var. Hele ki son alanlarda kelamda, tasavvufta, tabiat bilimlerinde,
dönemde Jack Goody gibi önemli tarihçiler bu hukuk bilimlerinde bunun böyle olduğunu bilir.
konularda ciddi antitezler de yazdılar. Çünkü Bu tezin tarihsel olmadığını ispat etmek çok kolay.
Avrupa-merkezcilik sadece dünya tarihini değil Bugüne ve yarına baktığımız zaman insanlık
Avrupa tarihini de belli bir perspektife indirgiyor kültürünün, birikiminin büyük bir kısmını yok
ve tarih araştırmalarında özellikle indirgemecilik sayıyor. Adil bir tarih tasavvuru ve perspektifi
çok ciddi bir sorundur. Öncelikle bizim bunu sunmuyor. Bunun sorgulanmaya devam edilmesi
reddetmemiz lazım. lazım. Dediğim gibi Avrupa’daki birçok düşünür
Avrupa-merkezciliği sorgulamaya devam ediyor.
Avrupa-merkezci tarih tasavvuruna baktığımızda
orada Hint medeniyeti yok, Çin, Afrika, Latin Aslında 9 ve 10.yy’lardan itibaren İslam tarihçilerine
Amerika, Uzakdoğu, İslam medeniyeti yok… Ne baktığınız zaman çok köklü kapsamlı bir dünya
var orada? Sadece Avrupa medeniyetinin Batı tarihi perspektifi olduğunu görüyorsunuz.
medeniyetiyle etkileşim oranında anlamlı hale Farklı milletlerin, kültürlerinde anlatıldığı ve
gelen, sahneye bir girip bir çıkan ama bir dipnot hikâyeleştirildiği büyük bir tarih perspektifi
olmanın ötesine geçemeyen farklı kültürler ve olduğunu görüyorsunuz. Dolayısıyla burada
tarihler var. Mesela oryantalizm tartışmalarında yapılacak çok önemli çalışmalar var. Sadece
genelde dikkatlerden kaçan bir şeydir. Bu Avrupa- Avrupa-merkezci
merkezci perspektifi örnekleyen en önemli
hadiselerden bir tanesi literatürde felsefenin ve
